SENTURK

   Tarihi gerçeklerin bizlere verdiği derse bakılırsa, güçlü devlet: Başka stratejik unsurların yanında; kendisini çevreleyen suları, ekonomik,siyasi ve stratejik bakımdan en verimli en etkin kullanılabilen; uzun vadeli iyi bir planlama ve kesintisiz güçlü bir siyasi irade ile uluslararası platformlarda hak ve menfaatlerini sonuna kadar koruyabilen; sahip olduğu denizle ilgili tüm değerlerini en verimli şekilde kullanılabilen ve bu hizmetleri vatandaşlarına en kısa sürede ve en etkin biçimde ulaştırabilen; bunun bir kısmını da diğer insanlık alemiyle paylaşabilen devlettir. Türk tarihine de insanlık tarihine de bakılırsa geçmişten günümüze Dünyanın hem bölgesel hem de süper güçleri denizleri ve okyanusları en iyi şekilde kullanan devlettir.

   Dünyanın Avrupa Asya ve Afrika olarak üç kıtadan oluştuğu sanılan devirlerde, Roma İmparatorluğunun yaklaşık 2,5 asır boyunca devam eden hakimiyeti, Akdeniz’in tüm kıyıları üzerindeki etkili kontrolü sonucunda kurulmuştu. Romanın çökmesinden sonra yerine Akdeniz’in önemli su yolu üzerine Bizans İmparatorluğu büyük güç olarak gelişmiştir. Onbirinci yüzyıldan sonra Bizans zayıfladıkça Venedik hakimiyeti yerini almıştı.

Selçukluların Anadolu fethinden sonra 1090 yıllarında Çakabey’in İzmir’deki donanma faaliyetleri, Antalya Sinop ve Alanya'nın fethiyle gelişmiş, Osmanlının Dünyanın süper gücü olduğu 15. ve 16. yüz yıllarında Ünlü denizci Barbaros Hayrettin Paşanın “Ummanlara hakim olan cihana hakim olur” sözü, Cihan hakimiyeti düşüncesinde önemli bir yer tutmuş, böylece Kuzey Afrika dahil tüm Akdeniz, Karadeniz ve Hint okyanusu kıyıları hatta keşfi henüz o zaman resmen yapılmamış ancak 1492 yılından önce Piri Reis tarafından çizilen haritada yer alan Amerika kıtası bile, kontrole alınmıştır. Bir nevi Küresel hakimiyet sağlanmıştır.

        Yine 17. yüzyıl ortalarına kadar İspanya, Avrupa da deniz hakimiyetini sağlasa da yerini yavaş yavaş Fransızlara bırakmıştır.18.yüzyılın ilk çeyreğine kadar gücünü devam ettiren Fransa’nın yerini yüzyılın devamıyla birlikte 1. Dünya Savaşına kadar İngiltere (Büyük Britanya İmparatorluğu) donanmaları almış, böylece İngiltere: Avrupa hakimiyetinden dalgalara hükmettiği için küresel deniz hakimiyetine geçmiştir.

   Şu an dünyanın süper gücü konumunda bulunan ABD; kendi coğrafyasını keşfeden İspanya ile yaptığı 1898 yılında ki savaş, ilk deniz aşırı fetih savaşıydı. Bu savaş Amerikanın gücünü Hawai’nin ötesinde Filipinlere ta Pasifik içlerine kadar soktu. Yüzyıl dönümünde Amerikan strateji uzmanları her iki okyanusu da kapsayan bir deniz üstünlüğü doktrinini geliştirmekle meşgul oldular. Amerikalılar: yüzyıl başlarında batı yarımkürenin güvenliğinin yegane bekçisi olmak için öne sürdükleri özel statü taleplerini MonroeDoktrini ile ilan etmişler, ardından da kendilerini haklı çıkaran davranışlara girmişlerdi. Panama Kanalının açılmasıyla, hem Pasifik hem Atlantik Okyanuslarında deniz egemenliğini kolaylaştırarak daha da güçlenmişlerdir. Sanayisini hızla geliştirerek 1. Dünya savaşına kadar büyüyen ekonomik gücü Dünya GSM hasılasının yaklaşık %33 ünü oluşturmuştur. Bu durum İngiltere yi Dünyanın önde gelen gücü olmaktan yavaş yavaş çıkardı. Ekonomik dinamikler deneyciliği ve yenilikçiliği teşvik eden bir göçmen kültürü tarafından besleniyordu.

   Sonuç olarak; Amerikan düşüncesi ve idealizmi ile Amerikan gücünün birbirinin içine geçmesi kendisini dünya sahnesinde iyice hissettirmişti.* 1.Dünya savaşı ağırlıklı olarak küresel bir savaş değil bir Avrupa savaşıydı. Ancak; sonucu Avrupalı olan bir ülkenin zaferiyle değil Avrupa dışı bir güç olan Amerikanın anlaşmazlığa müdahalesiyle sonuçlanmıştı. Avrupa da totaliter rejim taraftarları 1915-35 yılların da etken rol oynasa da Amerikan siyaseti Dünya siyasetini kenardan izlemeyi ve güç birikimi sağlamayı tercih etti. Çünkü bu dönemde güvenliği ülke çapında düşünüyordu. Uluslar arası ağırlığı olan güçler Avrupalı güçler ve Japonya'ydı. Birisi uzak bir batılı Avrupa adasını, diğeri ise doğu bir Asya adasını temsil eden İngiltere ve Japonya'nın askerlerinin vatanlarından binlerce kilometre uzakta Hindistan’ın Burma sınırında çarpışmaları sırasında Avrupa ve Asya tek bir savaş alanı haline gelmişti. Çatışma büyük ölçüde Avrasya'nın etrafında yaşanıyordu. Bu savaş, aynı anda üç kıtada yapılan, Atlantik, Pasifik okyanuslarının da ağırlıklı olarak yer aldığı küresel boyutlu bir savaştı.

   Kuzey Amerika: Avrasya’nın doğusunda Kore savaşıyla doğu, Berlin kuşatmasıyla ise batı cephesini sağlamlaştırarak stratejik köprübaşları kuşatmasını akıllıca yaptı. Savaşı Nazi Almanya’sı yani Hitler kazansa idi tek bir Avrupa devleti Almanya; Avrasya ve denizlerine hakim olduğu için küresel çapta üstün bir güç olarak ortaya çıkacaktı. Japonya kazansa idi; Avrasya hakimiyetini sağlayamadığı için bölgesel egemen güç olabilecekti. Ama savaşta üstünlüğü Amerika ve Sovyetler birliği sağlamıştı. Ve Sonraki elli yıla bu iki devletin denizler hakimiyeti ve küresel üstünlük yarışı hakim olmuştu. Böylece Kuzey Amerika, Avrasya ile karşı karşıya gelmiş, dünyanın en büyük deniz gücü, Çin ve Sovyet bloğunun dikkat çekici kara gücüyle karşılaştığında ortadaki ödül Dünya’nın ta kendisiydi. Çünkü; kazanan dünyaya egemen güç olacaktı. Yani küresel hakimiyet sağlayacaktı. Bunun için taraflar kendi gerekçe ve ideolojilerini dünyanın her tarafına yayıp, kendilerine taraftarlar bulmaya çalışıyorlardı. Ama açıkça her rakip kendi bölgesinde egemendi.Din dönemi savaşları gibi taraflar acımasız ve keskindi. İdeoloji taraftarları özellikle Rusya ve Çin taraftarları örtülü birbirine bağımlıydılar. Ancak; Nato ittifakındaki Ülkelerin milli bağımsızlık taraftarlarının mücadelesi ise neticede küresel anlamda Amerikanın işine yarıyordu.

        Nükleer silahların ortaya çıkışıyla birlikte ; tarafların mücadeleleri sonucu dünyada ölümcül sonuçlar doğurabileceği endişesi insanlık aleminde hakimdi. Mücadelenin sonucu Amerikanın uzayda nükleer silahları yok eden lazer ışınlarını icadı ve uygulamasıyla yani Yıldızlar Savaşı projesiyle son buldu. Taraflardan birisi pes ederek İmparatorluğunun dağılma sürecine girmesine neden oldu. 1989 da Berlin duvarının yıkılması önemli bir tarih olarak hafızalarda kaldı.

        21. Asra girerken Dünya tek kutuplu bir süper güç olan ABD tarafından yönlendirilmeye ve kontrol edilmeye başlandı. Bu kontrollerin: Atlantik Okyanusuna, Hint Okyanusuna, Pasifik Okyanusuna, Akdeniz’e, Kızıldeniz’e veya Basra Körfezine en son Irak savaşıyla konuşlanmış, üstünde çağın son model uçakları, silahları füzeleri, haberleşme sistemiyle donatılmış 20 yıl kendi kendisine yetecek nükleer enerjiyle çalışan dev Uçak Gemisiyle denizlerden yapıldığını görmekteyiz. Ve yine ecdat Barbaros Hayrettin Paşa gibi düşünmekteyiz ki “Ummanlara hakim olan cihana hakim olur”.

    Diğer yandan; Dünyadaki yıllık taşınan 8 milyar ton yükten,2005 yılı istatistiklerine bakılırsa 7.12 milyar ton yük deniz yollarıyla yapılmaktadır. Hem dünyada hem ülkemizde tüm taşımaların yaklaşık %90 denizlerden yapılıyor demektir bu. 1.01.2006 yılı itibariyle bayraklara göre Dünya Filosu(300groston üzeri) 157 ülke bazında 41.110 adet gemiden oluşmaktadır. Buradaki ülke payımız nedir? Üç tarafı denizlerle çevrili, 8333 km kıyı uzunluğu olan bir çok adası bulunan, Asya Avrupa ve Afrika kıtaları optik merkezinde bulunan ülkemizdeki, taşıma, turizm yatçılık, deniz su ürünleri, deniz altı sıcak su ve fosil enerji kaynakları, denizlerden elde edilen döteryum'dan kazanılacak enerjiler, denizlerde oluşan oksijen açılarından bakıldığında, hem askeri hem ekonomik hem çevre açısından hayatın ve var olmanın en önemli kuvvetlerinden birisidir denizlerimiz... Ya jeostratejik konumumuz! Bir güç olmak için bütün milli varlığımızla hakim olmalıyız denizlerimize. Küresel güç olmak için ise tüm açık denizlere ve okyanuslara...
                                                                                                                                                                                   Ercan ÇELİK

                                                            Kimya Mühendisi

                                                Eski Çalışma Çevre, Ulaştırma Ve Denizcilik Müfetttişi